از داروی خلق تا محافظ حافظه / آیا لیتیوم می‌تواند سد راه آلزایمر شود؟
دوزهای پایین لیتیوم در موش‌ها توانسته‌اند پروتئین‌های مرتبط با بیماری آلزایمر را پاک‌سازی کرده و حافظه را بازیابی کنند. مرحله بعدی، آزمایش‌های انسانی است.
به گزارش آینه فردا به نقل از nationalgeographic، لیتیوم شدت مانیا را کاهش می‌دهد و افسردگی را تسکین می‌بخشد. اما نحوه عملکرد آن در درجه دوم اهمیت قرار دارد — مهم این است که جان انسان‌ها را نجات می‌دهد. دکتر هایک می‌گوید: «شاید بحث‌برانگیز به نظر برسد، اما چیزهایی هستند که بدون اینکه دقیقاً بدانیم چرا، مؤثر واقع می‌شوند… اگر قرار بود فقط درمان‌هایی را بپذیریم که مکانیسم عملکردشان را می‌دانیم، احتمالاً هیچ درمانی در روان‌پزشکی نداشتیم.»
لیتیوم به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به شکل کربنات لیتیوم و در دوزهای نسبتاً بالا داده می‌شود. بیماران به‌دقت تحت نظر قرار می‌گیرند تا مطمئن شوند این دارو تأثیر منفی بر کلیه، تیروئید و سایر اندام‌ها ندارد.
فواید بالقوه لیتیوم برای مغز
اولین نشانه‌ها از اثرات محافظت‌کننده عصبی لیتیوم از بیماران دوقطبی به دست آمد. دکتر پل وورینگر، روان‌پزشک دانشگاه شیلی در سانتیاگو، توضیح می‌دهد که افراد مبتلا به اختلالات شدید خلقی سه برابر بیشتر در معرض خطر زوال شناختی در دوران سالمندی هستند. اما در سال ۲۰۰۷، دانشمندان سوئیسی نشان دادند که بیماران دوقطبی که با لیتیوم درمان شده بودند، نرخ ابتلا به زوال عقل یا آلزایمر مشابه جمعیت عمومی داشتند — یعنی درمان با لیتیوم خطر افزایش‌یافته را به سطح طبیعی کاهش داده بود.
در سال ۲۰۱۲، هایک اسکن مغزی بیماران را بررسی کرد و تفاوت‌هایی در هیپوکامپ — بخشی از مغز که برای حافظه و همچنین در افسردگی شدید و اختلال دوقطبی اهمیت دارد — مشاهده کرد. او می‌گوید: «حجم هیپوکامپ معمولاً در افراد مبتلا به افسردگی شدید کمتر است.» اما در بیمارانی که با لیتیوم درمان شده بودند، حجم هیپوکامپ طبیعی به نظر می‌رسید. هایک می‌گوید: «مغز آن‌ها اساساً سالم بود، با وجود اینکه سابقه طولانی بیماری داشتند.»
حتی مقادیر بسیار ناچیز لیتیوم — مثلاً آن‌هایی که در آب آشامیدنی برخی افراد وجود دارد — با کاهش نرخ پرخاشگری، خطر خودکشی و افت شناختی در جمعیت مرتبط بوده‌اند. هایک می‌گوید: «این موضوع بسیار عجیب بود، چون تفاوت دوز بین لیتیوم موجود در آب و دوزهای درمانی چندین مرتبه بزرگی دارد.»
ارتباط لیتیوم با آلزایمر
به‌طور اتفاقی، آزمایشگاه یانکنر در حال استفاده از لیتیوم در مطالعات آلزایمر بود تا عوامل محافظت‌کننده عصبی فعال‌شده توسط مسیر سیگنال‌دهی موسوم به wnt را بررسی کند. او می‌گوید: «روش کلاسیک برای فعال‌سازی آزمایشی wnt استفاده از غلظت‌های بالای لیتیوم است.» در مدل‌های حیوانی، «این غلظت‌های بالا از لیتیوم می‌توانستند بسیاری — اگر نه همه — از نشانه‌های پاتولوژیک آلزایمر را معکوس کنند.» آن‌ها شروع به این پرسش کردند که «آیا ممکن است خودِ لیتیوم بخشی از مکانیسم بیماری باشد؟»
