افزایش بی‌سابقه قیمت بنزین از امروز
در پی حملات پهپادی اوکراین به پالایشگاه‌های نفتی روسیه و کاهش شدید ظرفیت فرآوری، قیمت بنزین در بازار داخلی روسیه به رکوردی بی‌سابقه رسیده است؛ وضع ممنوعیت صادرات نیز تاکنون نتوانسته بحران را مهار کند.
پالایشگاه‌هایی در استان‌های ریازان، پنزا، سامارا و ورونژ هدف این حملات قرار گرفتند که در میان آنها پالایشگاه ریازان آسیب قابل‌توجهی دیده است. به گفته منابع صنعتی، روند تعمیرات در این تأسیسات ممکن است بین یک تا شش ماه به طول بینجامد، که این موضوع نگرانی‌ها درباره کمبود عرضه بنزین در بازار داخلی را تشدید کرده است.
ممنوعیت صادرات بنزین؛ اقدامی ناکافی برای مهار بحران
در واکنش به افزایش قیمت‌ها و کاهش عرضه، دولت روسیه ممنوعیت صادرات بنزین را تا پایان ماه اوت اعلام کرد. این اقدام با هدف جلوگیری از کمبود سوخت و کنترل قیمت‌ها انجام شد و مشابه اقدامات موقتی است که کرملین طی دو سال گذشته چندین بار برای محافظت از بازار داخلی به کار گرفته است.
با این حال، فعالان بازار هشدار داده بودند که این ممنوعیت ممکن است تأثیر محدودی بر مهار کمبود‌ها داشته باشد، زیرا حجم صادرات بنزین روسیه بسیار کمتر از مصرف داخلی آن است. در نتیجه، هدایت این صادرات به بازار داخلی نمی‌تواند شکاف عرضه را به طور مؤثر پر کند.
مقامات ناظر انتظار دارند که به شرکت‌های نفتی فشار آورده شود تا فروش داخلی خود را افزایش دهند و برنامه‌های تعمیرات دوره‌ای را به تعویق بیندازند. اما در عین حال، ذخایر پایین، تقاضای فصلی بالا و روند کند تعمیرات پالایشگاه‌ها، فشار مضاعفی بر بازار وارد کرده است.
نرخ بهره بالا و سفر‌های جاده‌ای، عوامل تشدیدکننده بحران
مشکلات موجود در زنجیره تأمین تنها دلیل نگرانی فعالان بازار نیست. منابع صنعتی گزارش داده‌اند که شبکه‌های خصوصی توزیع سوخت، ذخایر کافی برای تابستان ایجاد نکرده‌اند. افزایش نرخ بهره تا ۲۰ درصد باعث شده تا تأمین مالی برای انبارسازی بنزین بسیار پرهزینه شود و بسیاری از معامله‌گران بدون حاشیه‌ای برای مقابله با شوک‌های ناگهانی عرضه باقی بمانند.
علاوه بر این، تأخیر‌های مکرر پرواز‌ها در تابستان امسال در روسیه، موجب شده بسیاری از مسافران سفر‌های زمینی را ترجیح دهند، که این امر نیز به افزایش مصرف بنزین دامن زده است. این ترکیب از کاهش ذخایر و افزایش مصرف، نگرانی‌ها درباره تداوم کمبود‌ها تا ماه سپتامبر را افزایش داده است.
حملات اوکراین؛ راهبردی برای تضعیف توان سوخت‌رسانی روسیه
حملات اوکراین به زیرساخت‌های نفتی روسیه نه‌تنها با هدف ایجاد اختلال در بازار داخلی انجام می‌شود، بلکه بخشی از یک راهبرد گسترده‌تر برای کاهش درآمد‌های صادراتی مسکو و تضعیف توان تأمین سوخت ارتش روسیه به شمار می‌رود. این حملات که در ماه‌های اخیر شدت یافته‌اند، آسیب‌پذیری تأسیسات کلیدی روسیه را برجسته کرده‌اند و پیامد‌های آن، فراتر از عرصه نظامی، بر زندگی روزمره شهروندان روس نیز تأثیر گذاشته‌اند.
آسیب‌های ناشی از این حملات، به‌ویژه در پالایشگاه ریازان، موجب شده تعادل شکننده بازار داخلی سوخت بیش از پیش به هم بخورد. از آنجا که تعمیرات این تأسیسات ممکن است تا اوایل سال ۲۰۲۶ به طول انجامد، بعید است که مشکل کمبود عرضه در کوتاه‌مدت حل شود. در چنین شرایطی، حتی ممنوعیت صادرات نیز نتوانسته از جهش قیمت‌ها جلوگیری کند و کارشناسان معتقدند بازار با کمبود واقعی عرضه فیزیکی مواجه است، نه صرفاً فشار‌های ناشی از سفته‌بازی.
چشم‌انداز قیمت‌ها و مداخلات احتمالی کرملین
کارشناسان صنعت نفت انتظار دارند که قیمت بنزین تا دست‌کم ماه اکتبر در سطوح بالا باقی بماند، زیرا تا آن زمان تقاضای فصلی کاهش می‌یابد و برخی از تعمیرات اساسی در پالایشگاه‌های داخلی تکمیل خواهد شد. با این حال، تا آن زمان، فشار بر دولت روسیه برای مداخله در بازار افزایش خواهد یافت.
در صورتی که بحران ادامه یابد و نارضایتی عمومی از کمبود سوخت و افزایش قیمت‌ها شدت گیرد، کرملین ممکن است به اتخاذ اقدامات مداخله‌جویانه‌تری همچون سهمیه‌بندی عرضه، تعیین سقف قیمتی یا تخصیص منابع اضطراری برای تأمین سوخت داخلی روی آورد. چنین مداخلاتی، هرچند می‌توانند در کوتاه‌مدت مؤثر باشند، اما در بلندمدت خطر تشدید نابه‌سامانی در بازار را افزایش می‌دهند.
در مجموع، بحران فعلی سوخت در روسیه تنها نتیجه حملات پهپادی نیست، بلکه حاصل انباشت مجموعه‌ای از عوامل ساختاری و سیاسی در بازار انرژی این کشور است. چالش پیش‌رو برای مقامات روسیه، مدیریت همزمان فشار‌های داخلی و خارجی در بازاری است که در آستانه بی‌ثباتی بیشتر قرار دارد.
