ماسک ۲۲۰۰ ساله، پرده از زندگی فرهنگی در مستعمره یونان در دریای سیاه برداشت + عکس
ماسک باستانی ساتیر، وجود تئاتر یونانی در مستعمره‌ای در حاشیه دریای سیاه را تأیید می‌کند.
به گزارش آینه فردا به نقل از ancient-origins، باستان‌شناسان در جریان حفاری شهر یونانی باستانی فاناگوریا در شبه‌جزیره تامان روسیه، نخستین شواهد ملموس از وجود تئاتر کلاسیک در این مستعمره حاشیه دریای سیاه را کشف کرده‌اند. این یافته — قطعه‌ای از ماسک سفالی ساتیر متعلق به ۲۲۰۰ سال پیش — نقطه عطفی در شناخت زندگی فرهنگی و مذهبی یکی از بزرگ‌ترین سکونت‌گاه‌های یونانی باستان در منطقه محسوب می‌شود.
این کشف توسط هیئت باستان‌شناسی فاناگوریا و با حمایت بنیاد «ولنویه دِلو» متعلق به اولگ دریپاسکا انجام شده است. قطعه ماسک که حدود ۳۰ سانتی‌متر طول دارد، بخش چپ صورت ساتیر را حفظ کرده — با گونه‌های برجسته، گوشی بزرگ و ریشی پرپشت. طبق گزارش Arkeonews، جزئیات رنگ‌آمیزی هنوز قابل مشاهده‌اند: چشم با خط آبی و ریش و سبیل قرمز، که از ویژگی‌های معمول ماسک‌های مورد استفاده در اجراهای «کمدی نو» در قرن دوم پیش از میلاد هستند.
پژوهشگران با بررسی ابعاد، سبک هنری و سوراخ‌های بند ماسک تأیید کرده‌اند که این شیء یک ابزار واقعی صحنه بوده، نه یک ماسک نیایشی کوچک.
پرده‌برداری از فرهنگ تئاتری دیونیسوسی
در سنت یونانی، بازیگران برای ایفای نقش‌های مختلف و انتقال احساسات به تماشاگران در تئاترهای روباز، از ماسک استفاده می‌کردند. رنگ‌های خاص و اغراق در ویژگی‌های چهره به شناسایی شخصیت‌ها کمک می‌کرد — مثلاً ریش قرمز آتشین نشانه‌ی خلق‌وخوی تند و رفتار بی‌قاعده بود. قطعه ماسک ساتیر با نمادپردازی شناخته‌شده‌ی همراهان بزپا و بی‌نظم دیونیسوس هم‌خوانی دارد؛ شخصیت‌هایی که معمولاً با موهای ژولیده و سبیل نعل‌اسبی به تصویر کشیده می‌شدند.
اگه خواستی این خبر رو برای مخاطب فارسی‌زبان بازنویسی یا تیترگذاری کنیم، خوشحال می‌شم باهات همکاری کنم.
این کشف نشان می‌دهد که فاناگوریا، همچون دیگر شهرهای یونانی (پولیس‌ها) در قلمرو پادشاهی بوسپور، از زندگی فرهنگی پویایی برخوردار بوده که شامل اجراهای نمایشی و جشن‌های دیونیسوسی می‌شده است. تئاتر در آن زمان صرفاً سرگرمی نبود — بلکه به‌طور عمیقی با آیین‌های مذهبی در ستایش دیونیسوس، خدای شراب و دگرگونی‌های سرخوشانه، گره خورده بود.
در دوران حکومت میتریداتس ششم اوپاتور (۱۲۰ تا ۶۳ پیش از میلاد)، زمانی که این پادشاه دیونیسوس را به‌عنوان حامی الهی خود پذیرفت، آیین دیونیسوسی در فاناگوریا شکوفا شد. ماسک‌های نمایشی، آیین‌های دسته‌جمعی و تصاویر دیونیسوس و همراهانش به‌طور گسترده‌ای روی سکه‌ها، سفالینه‌ها و اشیای نیایشی آن دوره دیده می‌شوند.
زمینه باستان‌شناسی و اهمیت کشف
قطعه ماسک ساتیر در بخش مرکزی شهر باستانی فاناگوریا کشف شده — جایی که پژوهشگران احتمال می‌دهند محل قرارگیری تئاتر بوده باشد. پیش‌تر، ماسک‌های نیایشی کوچکی با ارتفاعی کمتر از ۱۰ سانتی‌متر از زیارتگاه‌های این شهر به‌دست آمده بودند — دو ماسک ساتیر و یکی مربوط به بازیگر کمدی. این ماسک‌های کوچک روی پایه‌های چوبی نصب می‌شدند و همراه با دعاهایی برای شفا به خدایان تقدیم می‌گردیدند.
با این حال، ماسک بزرگ‌مقیاس تازه کشف‌شده نخستین شواهد مستقیم باستان‌شناسی از وجود یک تئاتر فعال در فاناگوریا به‌شمار می‌رود. دکتر ولادیمیر کوزنتسوف، رئیس هیئت باستان‌شناسی فاناگوریا، تأکید کرده: «هیچ شکی نیست که فاناگوریا دارای تئاتر بوده است. ما حدس می‌زنیم که این تئاتر روی تپه‌ای با چشم‌اندازی گسترده به دریا و شهر پانتیکاپائوم — که امروزه کرچ نام دارد و پایتخت پادشاهی بوسپور بوده — قرار داشته است.»
حتماً روناک! این بخش رو هم برات به فارسی روان و منسجم ترجمه کردم، با حفظ لحن تحلیلی و تاریخی متن اصلی:
میراث فرهنگی یک کلان‌شهر فراموش‌شده
شهر باستانی فاناگوریا، حدود سال ۵۴۳ پیش از میلاد توسط مهاجران یونانی از شهر تئوس بنیان‌گذاری شد و به‌سرعت به یکی از مهم‌ترین سکونت‌گاه‌های شبه‌جزیره تامان تبدیل شد. کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، گورستان‌های وسیع، کاخ‌های سلطنتی مرتبط با میتریداتس، و کلیساهای ابتدایی مسیحی را آشکار کرده‌اند که نشان‌دهنده‌ی تحول فرهنگی پیوسته‌ی این شهر در طول قرون است.
یافته‌ی اخیر — قطعه‌ای از ماسک ساتیر — این دیدگاه را تقویت می‌کند که سنت‌های فرهنگی یونانی در مستعمره‌های حاشیه دریای سیاه ریشه‌دار شده‌اند، با سنت‌های محلی درآمیخته‌اند و بر تمدن‌های بعدی تأثیر گذاشته‌اند. نمادپردازی دیونیسوسی این ماسک، پیوند عمیق شهر با آیین خدای شراب، باروری و دگرگونی را نشان می‌دهد — آیینی که سرخوشی را جشن می‌گرفت و در مشروعیت‌بخشی به حاکمان نقش سیاسی ایفا می‌کرد.
برای باستان‌شناسان، این ماسک ساتیر چیزی فراتر از یک شیء تاریخی است — سندی ملموس از زندگی فرهنگی پیشرفته‌ای که در این کلان‌شهر باستانی شکوفا شده بود. این کشف شکاف میان منابع مکتوب و شواهد عینی از سنت‌های نمایشی در جهان کلاسیک را پر می‌کند.
