به گزارش آیینه فردا و به نقل از اکوایران با افزایش نگرانی‌های غرب درباره برنامه هسته‌ای ایران، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در تلاش است تا تهران را دوباره به میز مذاکره بکشاند. او هفته گذشته در نامه‌ای که از طریق دیپلمات‌های امارات متحده عربی به تهران ارسال شد، این موضوع را مطرح کرد.
مذاکره با آمریکا
در این دیدار، معاونان وزرای خارجه سه کشور موضعی متحد اتخاذ کردند. در بیانیه‌ای مشترک که روز جمعه منتشر شد، آن‌ها خواستار «رها کردن تحریم‌ها، فشار یا تهدید به استفاده از زور» شدند و بر تعهد خود به منع اشاعه هسته‌ای تأکید کردند. به طور جداگانه، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، با مقامات ایرانی و روسی دیدار کرد و یک طرح پنج‌ماده‌ای ارائه داد که عمدتاً بر اساس همان بیانیه مشترک بود، اما همچنین تأکید داشت که توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵، معروف به برجام (برنامه جامع اقدام مشترک)، باید مبنای مذاکرات آینده باشد.
چین در حالی در این تلاش دیپلماتیک مشارکت دارد که اوضاع حساس و بحرانی شده است. در ماه فوریه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران بیش از ۲۷۰ کیلوگرم اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که ایران می‌تواند ظرف چند هفته به سطح ۹۰ درصد غنی‌سازی، یعنی سطح مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای، برسد.
نامه ترامپ
این پیشرفت، همراه با تحولات اخیر در منطقه، موجب شده که گزارش‌هایی از سوی نهادهای اطلاعاتی آمریکا منتشر شود مبنی بر اینکه اسرائیل احتمالاً در سال آینده حملات گسترده‌ای را علیه ایران برنامه‌ریزی می‌کند. تقریباً قطعی است که اسرائیل به دنبال حمایت واشنگتن خواهد بود و شاید حتی از آمریکا درخواست حمایت نظامی کند. ترامپ در مصاحبه‌ای که یکشنبه با ماریا بارتیرومو، مجری فاکس نیوز، داشت، گفت: «من برای ایرانی‌ها نامه‌ای نوشته‌ام که امیدوارم مذاکره کنید، چون اگر مجبور شویم از گزینه نظامی استفاده کنیم، اتفاقی وحشتناک خواهد افتاد.»
این وضعیت پکن را نیز نگران کرده است. تونگ ژائو، پژوهشگر ارشد برنامه سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت: «چین احساس می‌کند که بحران هسته‌ای ایران به یک نقطه حساس نزدیک شده است.»
چین و روسیه سابقه مشارکت در دیپلماسی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را دارند. هر دو کشور از مذاکره‌کنندگان توافق برجام بودند که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد و به جای آن سیاست فشار حداکثری را در پیش گرفت تا جمهوری اسلامی ایران را به پذیرش توافقی محدودتر وادار کند. اما این سیاست شکست خورد.
اکنون که ترامپ در تلاش برای ازسرگیری مذاکرات است، پکن و مسکو هر یک منافع خاص خود را در بازگشت به میز مذاکره دارند.
ترامپ و روسیه
در دنیای وارونه‌ی سیاست خارجی امروز آمریکا، ترامپ برای کاهش تنش‌های هسته‌ای ایران به روسیه روی آورده است. طبق گزارش‌ها، ترامپ در یک تماس تلفنی در ماه فوریه از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، خواسته تا میانجی مذاکرات با ایران شود. برای روسیه، این رویکرد دیپلماتیک می‌تواند به بهبود روابطش با ترامپ کمک کند. اما حمایت اقتصادی و نظامی روسیه از جمهوری اسلامی ایران، این کشور را به گزینه‌ای غیرمعمول برای میانجی‌گری یک توافق جدید تبدیل کرده است.
چین نیز دلایل متعددی برای ورود به این عرصه دارد. پس از میانجی‌گری در برقراری روابط میان عربستان سعودی و ایران در سال ۲۰۲۳، پکن به دنبال فرصت‌های بیشتری برای تقویت تصویر خود به عنوان یک قدرت مسئول در سطح جهانی است. یون سون، مدیر برنامه چین در اندیشکده استیمسون، گفت: «پکن نمی‌خواهد به حاشیه رانده شود، همان‌طور که در موضوع اوکراین کنار گذاشته شد. بنابراین، به نظر می‌رسد تلاش زیادی برای بازپس‌گیری نقش خود در امور بین‌المللی انجام داده است.»
اهمیت ایران
از نظر اقتصادی، ایران برای چین اهمیت ویژه‌ای دارد. حدود ۱۵ درصد از واردات نفت چین از ایران تأمین می‌شود، علیرغم تحریم‌های غرب علیه تهران. تونگ ژائو، کارشناس سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی، گفت: «احتمال درگیری نظامی بر سر بحران هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، می‌تواند منطقه را به آشوب بکشاند و ثبات ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک چین را به خطر بیندازد.»
با وجود روابط نزدیک با تهران، چین از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای حمایت نمی‌کند. ژائو توضیح داد: «چین نمی‌خواهد شاهد ظهور یک قدرت هسته‌ای دیگر باشد، زیرا این موضوع می‌تواند سایر کشورها را به سمت دنبال کردن برنامه‌های هسته‌ای مستقل سوق دهد. به‌ویژه اینکه چین خود را به‌عنوان رهبر آینده در نظم جهانی می‌بیند.»
با این حال، موضع دیرینه چین در مورد عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای ممکن است با تغییرات ژئوپلیتیکی دستخوش تحول شود. ترامپ از متحدان آمریکا خواسته است که وابستگی کمتری به حمایت نظامی واشنگتن داشته باشند و نقش فعال‌تری در دفاع از خود ایفا کنند. در نتیجه، برخی کشورها مانند کره جنوبی در حال بررسی این هستند که آیا همچنان می‌توانند به چتر هسته‌ای آمریکا اعتماد کنند یا باید روی ساخت تسلیحات هسته‌ای خود سرمایه‌گذاری کنند.
تغییر موضع چین
اگر این روند ادامه یابد، چین ممکن است در مذاکرات مربوط به ایران، موضع خود را تغییر دهد. ژائو می‌گوید: «هرچه این روند آشکارتر شود، احتمال دارد که بر رویکرد چین در قبال جمهوری اسلامی ایران نیز تأثیر بگذارد.»
کارشناسان تأکید دارند که نشست روز جمعه در پکن، صرفاً تلاشی اولیه برای هماهنگی مواضع کشورهای شرکت‌کننده بود و هنوز به معنای ازسرگیری جدی مذاکرات نیست.
مشخص نیست که ترامپ چه شرایطی را برای مذاکره می‌پذیرد، چرا که او توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را رد کرد. اما این نشست یادآور این موضوع برای ترامپ است که با نزدیک‌تر کردن روسیه به خود، در عوض آمریکا با گروهی از قدرت‌های اقتدارگرا مواجه شده که پیوندهایشان قوی‌تر شده است: چین، جمهوری اسلامی ایران، روسیه و کره شمالی.
همین هفته، چین، ایران و روسیه پنجمین رزمایش مشترک دریایی سالانه خود را در خلیج عمان برگزار کردند.
روز جمعه، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، قرار بود در نشست وزرای خارجه گروه هفت (G-7) در کانادا شرکت کند تا درباره پاسخی هماهنگ به این اتحاد فزاینده بین چهار کشور اقتدارگرا گفت‌وگو کند. اما تاکنون، به نظر می‌رسد که ترامپ بیش از آنکه به متحدان سنتی آمریکا تکیه کند، ترجیح می‌دهد با رقبای دیرینه‌ای مانند روسیه همکاری کند، چه در موضوع جنگ اوکراین، چه در مذاکرات هسته‌ای جدید با جمهوری اسلامی ایران.
